Ali Dag

Aankomst in Amsterdam (1963)

‘Wij waren de eerste Turken die naar Nederland kwamen’. Het is 2012 en Ali Dağ is één van de acht hoofdpersonen in de tentoonstelling ‘Turkse Pioniers in Amsterdam’ van het Amsterdam Museum. Hij wordt geïnterviewd door filmmaakster Fadime Demir, zelf dochter van een Turkse gastarbeider. Dağ vertelt over zijn vertrek naar Amsterdam om bij de Ford-fabriek in Amsterdam-Noord te gaan werken. Een paar jaar hard werken en veel geld verdienen en dan weer terug, dat was de bedoeling. Ali Dağ was 23 jaar toen hij naar het onbekende land vertrok. Het was oktober 1963. Hij had één koffer bij zich en vier dollar op zak.

Samen met 55 andere jongemannen vertrok Ali Dağ naar Amsterdam. Als Turkse arbeidsmigrant zou hij Amerikaanse auto’s lassen in Nederland. Het was nog vóór het eerste wervingsverdrag van Nederland en Turkije (1964). Later zouden de meeste gastarbeiders van het Turkse platteland komen, maar Ali Dağ kwam uit de hoofdstad Ankara. Zijn familie had hem wel naar het vliegveld kunnen brengen, maar dat wilde hij niet. In de vertrekhal stond hij alleen tussen allemaal mannen die afscheid namen van hun familie. ‘Voor mij was er niemand. Ik wilde liever alleen zijn, omdat ik niet wilde dat er mensen om mijn vertrek zouden huilen.’

Hij had nog nooit gevlogen, waarschijnlijk geen van de mannen aan boord die dag. Vanaf Schiphol ging de groep meteen met een bus naar hun verblijf aan de IJ-dijk: woonoord Tussenhaven. Daar sliepen ze in tijdelijke barakken met vier mannen op één kamer. Die barakken waren per nationaliteit ingedeeld. Turken sliepen alleen bij Turken op de kamer, Spanjaarden bij Spanjaarden, Italianen bij Italianen. Ze werkten wel samen. Elke dag reden er bussen van Ford van het woonoord naar de fabriek. Soms trad iemand op als tolk, maar de communicatie ging vooral met handen en voeten.

Welkomstdrankje in Krasnapolsky

Een paar dagen na aankomst kreeg de groep Turken een rondleiding door de binnenstad van Amsterdam. Die contrasteerde nogal met hun eenvoudige behuizing aan de IJ-dijk. Ze kregen eerst een welkomstdrankje in Krasnapolsky, een van de deftigste hotels van de stad. Dağ herinnert het zich nog goed. ‘Welkom in Amsterdam, zo hing het boven de bar’. Ze liepen over de Dam, bewonderden het Koninklijk Paleis en legden een krans bij het monument. Daarna volgde een rondvaart door de grachten. ‘Ze vertelden ons over de grachten en hoeveel bruggen in Amsterdam. Over het kleinste huis, dat was een meter breed. We waren verbijsterd.’ Hij voelde zich welkom. ‘We waren verguld om hier te zijn, in Nederland, in Amsterdam’.

Die dag was er een tolk die alles vertaalde, op kosten van Ford. Maar Nederlandse les kregen de gastarbeiders niet. Waarom investeren in de integratie van tijdelijke arbeidskrachten, die binnen een paar jaar toch weer naar hun eigen land terug zouden gaan? Dat was de gedachte in 1963. Dat Ali Dağ toch Nederlands heeft geleerd, heeft hij te danken aan zijn vrouw. Hij was nog geen jaar in Nederland toen hij de Amsterdamse Wilna leerde kennen. Zij is de reden dat hij besloot voorgoed in Nederland te blijven. Na zeven jaar bij Ford zou hij nog 25 jaar bij IBM werken. Wilna en Ali kregen samen twee kinderen, die ze Nederlandstalig opvoedden.

In het interview uit 2012 zei Ali Dağ vol overtuiging: ‘Ik heb bijgedragen aan de Nederlandse economie. Daarom willen we ook hier genieten van ons pensioen.’ Sommige van zijn collega’s wilden na hun pensioen terug naar Turkije, maar hij niet. ‘Ik ben een Amsterdammer en wil ook in Amsterdam Osdorp worden begraven.’ Die wens is inmiddels vervuld. Hij overleed in 2016 en ligt begraven op Westgaarde. In Osdorp.  

Meer lezen? 

Turkse pioniers in Amsterdam — Hart Amsterdammuseum

'Amsterdamse Ford-fabriek werft Turkse arbeidskrachten'- Nationaal Archief

'Multiculturele Sprookjes: Drie Amsterdamse Liefdesgeschiedenissen' - Katja Kreukels 

'Migratie als DNA van Amsterdam (1550-2021) - Jan Lucassen en Leo Lucassen